روش شناسی

روش معادل کلمه Method میباشد که برگرفته از دو کلمه یونانی Meta وHodos بوده و معنای مجموعی آن  ( در جست جوی مقصود) ایستاده میشود.

در اصطلاح به مجموعه ای از تدابیر، فنون و ابزار اطلاق میگردد که برای نزدیکی به هدف هر تحقیق مورد استفده قرار میگیرد؛ با افزودن پسوند (Logos, Logy) به معنای مطاله و شناسایی ، کلمه Methodology  یا روش شناسی ، مطاله روش های هست مه برای کسب معرفت بکار میرود.

بنابراین روش شناسی را میتوان راهبرد های استفاده از روش های گوناگون گردآوری داده ها همراه با حفظ حد مطلوب اعتبار و پایانی دانست.

یکی از مهمترین قسمت های که باید از یک کار تحقیقی و هم مقاله برآمده از آن با دقت ، مستند و مطرح شود روش شناسی تحقیق است ؛ چرا که روش شناسی امکان آزمون پذیری و در نتیجه ابطال پذیری را فراهم می آورد.

روش شناسی به دو معنی به بکار میرود :

1. برسی روشی های تحقیقی علمی:

در این معنی روش شناسی وسیله است که هر محقق را از گمراهی و کج اندیشی باز میدارد و او را در رسیدن به حقیقت یاری میکند، پس شاخه ای از منطق فن درست اندیشدن محسوب میشود؛ بنابرآن تلاش میشود علم و شناخت علمی آن مورد کند و کاو قرار بگیرد.

• مجموع روش های هر علم:

در این معنی روش شناسی شامل تعداد روشی است؛ و روش به مجموع از فعالیت های است که رسیدن به مقصد را میسر میگرداند؛ پس روش علمی مجموع از فعالیت های است که محقق را به علم یعنی قوانین رهبری میکند.

نوع اطلاعات روش شناسی

یکی از مهمترین مساله های مه باید در نگارش بخش روش شناسی در مقاله مد نظر قرار گیرد این است که چه نوع اطلاعاتی دراین بخش گنجانیده شود؛ در این زمینه باید به دو بخش توجه شود

1. فرایند مشتمل به جمع آوری اطلاعات و داده ها که میتواند شامل روش تحقیق ، مکان تحقیق ، اجرای تحقیق (نمونه، نمونه گیری و نحوه اجرا) ، ابزار و اعتبار پایانی آن
2. نحوه پردازش و تحلیل اطلاعات یا داده های جمع آوری شده که میتواند تجزیه یا تحلیل داده های کیفی ، کمی از جمله به کار گیری آمار ها میباشد

محقق یا نویسنده مقاله باید به صورت مفصل در باره ای راهبردی که برای انجام تحقیق خود یا نگارش مقاله خود داشته است؛ در این راستا او باید روشی مطرح نماید که به بهترین وجه نحوه ای انجام کارش را پوشش دهد.

انتخاب روش تحقیق یا مطالعه نیز باید انجام گیرد که میتواند مبتنی به چهار پارامتر باشد.

1. رویکرد تحقیق
2. هدف تحقیق
3. کنترول و دستکاری ترکیب تحقیق و متغیرها
4. جمع آوری و تحلیل داد ها

دو پارامتر اول در سطح مفهومی و دو پارامتر دوم در سطح عملیاتی مطرح هستند.

رویکرد تحقیق:

در این پارامتر این امر مطرح است که پدیدار شناسی مساله مورد مطاله اعمال چه رویکردی می طلبد، بنابراین پدیده می تواند به یک کل یا مجموعه ای به حساب آید که به عناصر تشکیل دهنده خرد نمی شود و در نتیجه احتمال تحریف در پدیده و خروج آن از حالت طبیعی به حداقل ممکن کاهش یابد.

هدف تحقیق:

پارامتر دوم کل به بخش های کوچک تقسیم میگردد و تک تک اجزاء به صورت دقیق و موشکافانه مطاله میگردد و در نتیجه احتمال خروج پدیده از حالت طبیعی به واسطه دستکاری صورت گرفته به حد اکثر ممکن افزایش میابد.

کنترول ودستکاری ترکیب تحقیق و متغیرها:

پارامتر سوم به کنترول و دستکاری عوامل مختلف و متغیرها تحقیق مربوط میشود.

جمع آوری تحلیل دادها:

پارامتر چهارم به نحوی جمع آوری و تحلیل داده ها در ترکیب های مختلف مربوطه میشود درینجا نوع ابزار و صراحت مد نظر است چون اتخاب نوع ، رویه جمع آوری داده ها با داده های مورد جستجو رابطه مستقیم دارد.

زمان و مکان تحقیق:

در بخش روش شناسی باید کلیه اطلاعات در خصوص زمان و مکان تحقیق مطرح شود

اجرای تحقیق:

نویسنده مقاله یا کار نوشت باید همه مرحله های طی شده در طول دوران مطالعه را از آغاز تا پایان به صورت دقیق مطرح نماید.

در فرایند اجرای تحقیق به 1- نمونه و نمونه گیری 2- نوع مداخله، 3- ابزار تحقیق، 4- نحوه اجرای آن و جمع آوری داده ها پرداخته میشود.

تحقیق یا مطالعه میتواند به صورت کل شماری یا با استفاده از کل جامعه به عنوان نمونه گیری انجام میگیرد؛ اما گاهی مطالعه کل جامعه ای تحقیق امکان پذیر نیست و یا از نظر مالی ، زمانی ، و انرژی ممکن نمیباشد

در چنین مواردی به جای کل جامعه میتوان نمونه ای از آن جامعه را انتخاب و مورد مطالعه قرار داد.

نمونه ، حجم یا اندازه نمونه ، چهار چوب نمونه گیری ، و نحوه نمونه گیری

نمونه گروهی از افراد یا اعضای جامعه تحقیق است که هدف آن جامعه بوده و کم و بیش ویژگی های کل جامعه دارد.

چهار راهبرد برای تعین حجم نمونه وجود دارد عبارتند از:

1. استفاده از سر شماری یا کل شماری
2. استفاده از حجم نمونه ای یک مطالعه مشابه
3. استفاده از جدول های منتشر شده
4. استفاده از فورمول برای محاسبه حجم نمونه

نمونه گیری به دو شکل میباشد

1. نمونه گیری تصادفی
2. نمونه گیری غیر تصادفی

نمونه گیری تصادفی یا بر اساس احتمال به پنج دسته تفسیم میشود

1. نمونه گیری تصادفی ساده
2. نمونه گیری تصادفی نظام مند
3. نمونه گیری تصادفی طبقه ای
4. نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم
5. نمونه گیری تصادفی خوشه ای

گاهی امکان نمونه گیری تصادفی بناء به دلایلی خاصی وجود ندارد و محقق چاره ای جزء انجام نمونه گیری غیر تصادفی ندارد

نمونه گیری غیر تصادفی نیز به پنج دسته تقسیم میشود

1. نمونه گیری در دسترس یا اقتضایی
2. نمونه گیری هدفمند
3. نمونه گیری سهمیه ای
4. نمونه گیری افزایشی
5. نمونه گیری موردی

در کل روش شناسی اساس و کار تحقیق را تشکیل میدهد و یگانه معیاری برای تائید و رد یک مقاله علمی میباشد.

نویسنده : عبدالتواب شمس